دریای مازندران

9 اسفند - 22 بهمن 1397

محمد رضایی کلانتری

گزاره

فیلم‌های نگاتیو مجموعه‌ی حاضر در سال ۱۳۹۵ در محله‌ای قدیمی در مرکز شهر ساری (در کنار خانه‌های متروک) پیدا شده‌اند. احتمالا اغلب این عکس‌ها با دوربین‌های لوبیتل یا رولیفلکسِ دو-لنز عکاسی شده‌اند. اغلب فیلم‌ها در ابعاد ۶ × ۶ – کُداک کالر دو و آگفا کالر – هستند. آنچه بر عکس‌های مجموعه حاضر گذشته است از دو منظر حائز توجه است: (۱) فیزیکی و (۲) تاریخی-مفهومی. از نظر فیزیکی، زمانی که امولاسیون در معرض رطوبت قرار گرفته و خیس می‌شود، حالتی چسبنده به خود می‌گیرد. رطوبت در وضعیتی که محیط استریل نباشد، سبب رشد باکتری می‌شود. در چنین حالتی، ژلاتینی که مخلوطی از ذرات ریز کریستال‌های برمید، کلرید، یدید نقره و غیره است شُل و در نهایت، آسیبپذیر می‌شود و به راحتی از سطح نوارِ فیلم جدا می‌شود. به عبارت دقیق‌تر، تحول و تبدّل اصلی در ژلاتین اتفاق می‌افتد و فیلم‌ها تخریب می‌شوند. شرایط آب و هوایی (نمِ هوا و دما) و همچنین رها شدن فیلم‌ها به حال خود، تاثیرات فیزیکی فوق‌الذکر را بر روی عکس‌ها برجای می‌گذارد. این تحول و تبدّل، دلالتی تاریخی- مفهومی نیز با خود به همراه دارد. فیلم‌های چاپ‌شده در این مجموعه، فرایند زوال حافظه‌ای را ارائه می‌دهند که روزگاری بنا بوده است در قالب نوعی تجسّد فیزیکی یعنی عکس، ارائه و «حفظ» شوند. اما در گذر زمان، آنچه رخ داده است در تقابلی بنیادین با اصلِ ماندگاری قرار گرفته است. عکس‌های این مجموعه به جای حافظان خاطرات، نوعی فرایند پیچیده‌ی زوال، تخریب، و تحول-تبدّل را از سر گذرانده‌اند. در نهایت، این تصاویرِ برآمده از دل برهم‌کُنشی شیمیایی-زمانی، بدل به نشانه-علائمی شده‌اند دال بر شکنندگی «رسانه عکس». مجموعه حاضر، سه‌گانه فیزیکِ عکس، جغرافیا-مکانِ نگهداری آن، و «رد» زمان بر بدنه‌ی «حافظه-خاطره» را موضوع (باز)بینی خود قرار می‌دهد.