خطوط گسل

فرنیاز ذاکر

15 دی - 2 بهمن 1402

گزاره

گالری اُ مجموعه‌ای از آثار اخیر فرنیاز ذاکر (م. ۱۳۶۱ تهران) را با عنوان «خطوط گسل» به نمایش می‌گذارد. این مجموعه مطالعه‌ای است حول موضوع حصار به‌عنوان مکانیسمی برای جدایی و پیوستگی. همچون آثار گذشته‌ی هنرمند، مضامینی نظیر دیوارها و کلمات، محیط ساخته‌شده و زبان با هدف ایجاد تجارب، فضاهای تعلق و عدم تعلق، ساخته و از هم گسسته می‌شوند.

 

«پوسته‌ها» (۱۴۰۲-۱۴۰۱) از رنگ و گچ برای برانگیختن جذابیت و خشونت فضاهای انحصاری بهره می‌برد. زیبایی منحصربه‌فرد در رنگ‌آمیزی فلس‌های گچ یادآور نقشه‌های نفیس و مصور است. اما منگنه‌هایی که فلس‌ها را به هم متصل کرده، اشاره‌ای به درد و رنج نیز دارد، همانند مرزهای خودسرانه و گهگاه تصادفی. در حالی که گچ و رنگ به فروپاشی، تجزیه و ناپایداری دیوارها اشاره می‌کنند، منگنه‌ها تاکیدی بر نفوذناپذیری آن‌هاست.

 

دو اثر «کشش سطحی» (۱۴۰۲) و «عمق سطح» (۱۴۰۲) به انواع متفاوتی از حصارها اشاره می‌کنند. هر دو اثر گیاهانی را به تصویر می‌کشند که در عین زیبایی، مسدودکننده نیز هستند. در اثر اول، باوجود زیبایی طبیعی و حرکت آرام‌بخش و موزون گیاهان، کشش سطحی آب گیاهان را شناور نگه داشته و به مانعی نفوذناپذیر مبدل می‌کند. در اثر دوم، استفاده از شیشه مشجر برای پوشاندن نقوش گیاهان توهمی از آب، حرکت و زندگی ایجاد می‌کند و همزمان این نقوش که شباهتی عجیب به حصار و حتی سیم خاردار دارند گاه آشکارند و گاه پنهان.

 

دیگر آثار این مجموعه در مورد توانایی کلام نوشتاری و گفتاری برای ایجاد یا غلبه بر موانع ارتباطی تمرکز کرده‌اند. در «مطرود» (۱۴۰۱-۱۴۰۰)، زبان وسیله‌ی جدایی، کتمان و ابهام  است. در «کلمات حسی فطری» (۱۴۰۱-۱۴۰۰)، هنرمند با جایگزین کردن پر به جای حروف از مرزهای محدود الفبا فراتر رفته تا سخن از رهایی و آزادی به میان آورد. اما نحوه‌ی سرد، ایستا و عاری از عاطفه‌ی نمایش کلمات، این پیام‌ها را زیر سوال می‌برد. تقابلی مشابه از ظرفیت‌ها و محدودیت‌های کلمات در اثری دیگر با عنوان «شکسته» (۱۴۰۲) به نمایش گذاشته شده است. این اثر که عنوان خود را از شکسته‌نستعلیق وام گرفته، متشکل از سطری با پرهای به‌دام‌افتاده و شکسته است و حکایت از خطی مبهم و ناخوانا دارد. مضامین و تضادهایی مشابه در  Ephemeroptera (۱۴۰۲) نیز مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این اثر که عنوان خود را از کلمات یونانی ephemeros (یک روز ماندگار) و pteron (بال) گرفته است، حشرات بالداری را نشان می‌دهد که نتوانسته‌اند به مقصد خود برسند. این حشرات فسیل‌شده و گرفتار در تار عنکبوت هم نمادی از میرایی و  پیش‌پا‌افتادگی، و هم ماندگاری و خارق‌العادگی هستند. دایره‌ی نور بین آن‌ها هم تشویق است و هم حصار.